ilk olarak 2000 senesinde age of empires 2'nin genişleme paketi olarak hayatımıza giren real time strategy.
microsoft, age of empires 2'den üçe geçerken yaptığı hatayı yapmadan, oyunun dinamikleriyle fazla oynamadan age of empires serisinin ikinci oyunuyla, o zamana kadar çıkmış en başarılı oyunu sürmüştü piyasaya.
temelde, karanlık çağdan başlayarak ekonomik ve askeri gelişmeleri yaparak, bunu yaparken de kaynak toplayarak rakibinizi yenmeye çalıştığınız bir oyun age of. ancak; sanıldığının aksine askerlerinizi savaştırıp rakibinizi yendiğiniz bir oyun değil...
temelde, ünitelerin değil, ekonomilerin savaştığı bir oyun. onu, türdeşlerinden biraz daha ayrı noktada tutmamızı sağlayan özelliği de bu. üniteleri değil, ekonomileri çarpıştırıyor olmak.
bunun örneğini, özellikle oyun ilk çıktığı dönemlerde ortaya çıkan ve flush, crush, drush, late castle rush, tower rush gibi isimlerle anılan, açılış stratejinizi belirleyen taktiklerle verebiliriz. sanılanın aksine, rakibe erken saldırıp askeri ünitelerini ortadan kaldırmak onu yenmenizi -genellikle- sağlamaz. rakibinizi yenmenizi sağlayan erken saldırdığınızda ele geçirdiğiniz ekonomik avantajı doğru kullanarak rakibe üstünlük kuracağınız çağı ve ünite baskısını kurmaktır. bu nedenledir ki, oyunun 10 dakikası dolmadan asker üreten oyuncular bu üniteleri birbiriyle çarpıştırmak yerine köyde, özellikle de odun toplayan köylülerin üzerine salar. odun, açılışta kısıtlı olan koyun, domuz, geyik gibi yiyecek kaynaklarını bitirdiğinizde size köylü ve ünite pompalayacağınız food'u sağlayacak farm'ların açılması için gereken kaynaktır ve bittiğinde, elinizde ne ünite basacak ne de bina yapacak avantajınız olmaz. bu nedenledir ki, iyi oyunlarda haritanın ortasında saha avantajını kazanabileceği noktaya varana kadar birbirinden kaçan - kovalayan üniteler olur, kimse zaten zar zor ürettiği askeri ünitelerini birbirinin üzerine salmaz.
oyunun en temel ve basit taktiği, rakibi ekonomik olarak yormak, kaynak avantajını sağlayacak saha üstünlüğünü ele geçirmek için erken yapılacak saldırılarla rakibi oyalarken castle age'e geçip öldürücü darbeyi vurmaktır. bir çok taktik, bu temel fikrin üzerine gelişmiştir çünkü dediğim gibi seviyesi birbirine yakın rakiplerin oyunlarında oyun asla feodal age veya dark age'de bitmez.
tüm bu anlattıklarım elbetteki multiplayer oyunlar üzerine söylenmiş lakırdılar. eğer age of empires'ı hiç multiplayer oynamadıysanız, oyunu gerçekten oynamamışsınız demektir. bu oyunun raconu arabia map'te yapılan 1v1 maçlardır. elbetteki takım oyunlarında, 2v2, 3v3 oyunlarda, denizli haritalarda açılış stratejileri değişir, çeşitlenir. ancak oyunun asıl numarası her zaman 1v1 arabia'dır.
açılış stratejilerinin çeşitli olmasına rağmen, ilk anda ulaşılabilecek kaynakların belirli olması (9 koyun, 2 domuz, yakın ve uzak altın, gümüş, yakın ve uzak odun kaynağı vb.) birbirinden çok farklı stratejilerin ortaya çıkmasını özellikle de 1.0c yamasından sonra engellemiştir.
özellikle hunların oyuna dahil olmasıyla zaman/ünite sayısı oranının inanılmaz bir orana gelmesiyle neredeyse bütün oyun hunlar üzerine dönmeye başlamış olsa da, bunun da faydası iyi ve çok iyi oyuncu arasındaki farkı ortaya çıkaracak micromanagement kabiliyetinin belirginleşmesidir. arada her bir işçiyi ayrı ayrı yönlendirebilen, sahada atak bonusu sağlayacak tepelerde ünite konuşlandırmaya çalışan oyuncular hızla fark yaratmaya başlamıştır.
zamanla popülerliğini yitirse de, starcraft'dan çok daha az apm gerektiren, bu nedenle de benzer oyuncular arasındaki farkı belirleyecek kıstaslardan birisi olan refleksin minimum seviyede belirleyicilik özelliği olduğu ve hala keyifle oynayabileceğiniz bir oyun age of empires.
dengeli bir ünite hasar dağılımı vardır oyunun. misal, elde avuçta ne varsa paladin bastım, altınım bitti, adam geldi etle tahtayla ürettiği adamlarla ağzıma sıçtı, bu nasıl oluyor acaba diyorsanız, bunun nedeni işte ünitelere verilen atak bonuslarıdır. normal şartlar altında base attack damage 'ı 4 olan pikeman, atlılar karşısında %550 gibi bir atak bonus alıyor, 26 ile falan sallıyor. böylece de o güzelim paladini aşağı indiriyor.
benzeri durum okçulara karşıda işliyor. altın harcayarak bastığınız okçuları, gene etle tavukla üretilmiş skirmisherlar %150 atak bonusla karşılıyor.
aynı konu binalara yapılan ataklarda da geçerli. normal şartlar altında base attack 'ı 3 olan bir capped ram, binaya daldığında %5000 atak bonus alıyor. veya o güzel filler, binalara salındığında %50 bonusla dalıyor ortamlara. bu arada, fil görürseniz bol bol monk basın. filler kolay imana geliyorlar. bir tane monk değil ama, bol bol basın, 1 monk herhangi bir üniteyi convert ederken %25 gibi bir şansa sahipken, 4 tanesi misal %65 gibi bir şansa sahip.
binaları yıkarken böyle de, yeniden yaparken neye dikkat etmeli peki? şöyle ki; bir binayı 4 işçiyle yapmak ve 40 işçiyle yapmak arasında fark, bu işçi farkının üretime kazandıracağı kaynağı karşılayacak kadar önemli değil. 4 işçiyle bina yapımını yarı zamanda (1 işçiye göre) yaparken, 40 işçi 1/14 oranında kısaltıyor. yani: 1 işçinin a zamanda bitireceği inşaatı, 4 işçi %50 kısaltırken, 10 işçi %75 'i kadar kısaltabiliyor.
saldırıyı yaptığınız arazinin koşulları da önemli bu arada. yüksekten yaptığınız bir saldırıda, (base attack*1,25) gibi bir formül varken, alçaktan yaptığınız saldırıda dezavantajınız ortaya çıkıyor ve (base attack*0,75) gibi bir hesap kullanılıyor.
yeni başlayanlar için ek paketlerle beraber iyice kafa karıştırıcı olabilir. o sebeple ilk başlarda ırk seçerek oynamakta fayda var. ırkının özelliklerine göre strateji belirlemeli ordu yapısını ona göre kurmalısınız. mesela türklerde halberdier yok hatta pikemen bile yok. atlı birimlere karşı deve seçeneği kalıyor sadece. zaten yeniçeriler oyunun en etkili birimlerinden ordumuzun olmazsa olmazı. deve yeniçeri ve bombarcanonlar ile bir ordu yapılabilir. fark ettiyseniz bu orduya altın yetmez. bu açıdan sadece deve değil hussar deve karışık gidilebilir. onun dışında skirmisher da yok. türklerin altın toplama bonusu var, daha hızlı altın çıkarıyorlar. gene de bu orduyu beslemekte sıkıntı çıkarabilir. ben genelde hussar ve yeniçeri yapıyorum. paladinlere karşı çok savunmasız bir pozisyon. karşı tarafın geç dönemde ancak ciddi miktarda paladin basmasına güveniyorum kısacası. türk oynamak zor aslında.
takım oyunlarında her ırkın "team bonus" fasilitesi olduğu unutulmadan ırk seçimi yapılması gerekir. atıyorum, takım arkadaşlarınızdan birisi götse (goth), barakalarınız %20 hızlı çalışır.
veya fransız (+2los), pers(+2a) ve hunlulardan(%20) oluşmuş bir takımsınız. bu durumda %20 daha hızlı çalışan stable'lardan çıkan, line of sight'ları +2 fazla olan ve okçulara karşı +2 atak bonusuyla saldıran knightlarınız oldu demektir.
bu arada, bana kalırsa oynaması en keyifli ırk götler bu oyunda late imperial oyunlar için. teknolojiyi tamamladığınızda 2 kat hızlı çalışan barakalardan (kaleden askeri binalardan %33 hızlı üretim yapmanızı sağlayan conscription 'da var) ucuza şampiyon bastığınızda, hele ki bunu 15-20 barakadan yaptığınızda, haritanın bir ucundan diğer ucuna musluktan akan su misali akan şampiyonlar görebiliyorsunuz. tek yapmanız gereken ellerinizi birbirine kavuşturup sağ alttaki ufak haritaya bakmak sonra...
bu oyunun enteresan ırklarından biriside mayalardır. kaynaklardan diğer ırklara göre %20 daha fazla ürün toplayabilen ve oyuna 4 işçiyle başlayan mayalar, doğru bir micro ile oyunda en erken castle age performansı gösterecek ırklardan birisidir (oyun zamanına göre 14:00 dakika altı). kaynaklardan %20 fazla verim alma konusu şu: bir ırk diyelim ki tek koyundan 100 food alabiliyor. mayalarsa 120 food. bu, town center merkezinde kısa zamanda oyun başında yakaladığınız 8 koyundan 1.5kat fazla food toplayabileceğiniz anlamına geliyor. haliyle, castle age için gerekli food miktarını diğer ırklara göre daha az işçiyle, daha az mesafe kat ederek topluyorsunuz. ikinci çağa geçtiğinizde de, marketten satancağınız stone sayesinde eksik kaynaklarınızı tamamlayıp rekor zamanda castle age'e geçebiliyorsunuz.
bunun rakibi şaşırtmak dışında 1v1 oyunlarda, rakip sizinle aynı seviyedeyse kırılgan ekonomi nedeniyle çok büyük bir getirisi olmayacaktır. micro kötü olursa, hem elde ünite kalmayacaktır, hem de kaynak. Skirmishers, Scout Cavalry, Archers ünitelerine karşı atak konusunda avantajlı olması, feodal age'de rakibin bol bol basacağı bu ünitelere karşı bir avantaj mutlaka getirecektir, ancak zayıf ekonomi nedeniyle bir süre tek barakadan tek tek basabileceğiniz eagle warrior (veya eagle scout) üniteleri mutlaka doğru yönetilmeli.
ancak, kaynak yardımı geldiği taktirde takım oyunlarında fazla fazla basabileceğiniz eagle warrior'lar ile sahada rakibin ekonomisi vurulabilir.
kısa bir süre öncesinde tekrar oynamaya başlayıp tokat manyağı olduğum oyundur kendileri. takım oyunlarında hatırladığım detaylardan birisini şuraya iliştireyim.
market, takım oyunlarının olmazsa olmazı. market inşaası için yer seçerken iki kıstas var. 1) takım arkadışınızla göt göte iki market yapıp, trade cart basmak ve saniyede 8-10 trade cart'la alışveriş yapmak: bunun avantajı kısa zamanda kaynak gelmesi, ancak mesafe kısa olduğu için altın miktarı düşük olacaktır, ki aradaki mesafeyi iyi ayarlamazsanız altında gelmez. 2) haritanın uzak köşelerine market yapıp trade cart basmak: bunun da avantajı aradaki mesafe uzayınca gelen kaynak miktarının daha fazla olması, hatta öküz gibi altın gelmesi (kaynak=mesafe*trade cart swh)
takım oyunlarında ispanyolların bonusu var bu arada: trade cart'lar %25 fazla altın getiriyor.
oyunun multiplayer maçlarda en çok kullanılan haritası arabia.
bununla birlikte, random land map seçildiğinde gelen highland benzeri haritalarda, heleki rakibe ulaşmak için tek nokta varsa, en büyük trick dock yapmak olacaktır. imperial age oyunlarda, cannon galleon gibi ranged, yıkıcı gücü yüksek, updateleri yapıldığında seri ve dibine de atış yapabilen bir üniteyle terör estirilebilir, sıkışan harita açılabilir, kara savaşlarına fantastik derstekler verilebilir, rakip yolda yakalanabilir...
dock'un ikinci avantajı da, rakip duvar vb. şekillerde geçişleri kapatmışsa, karşıya konuşlanmak için transport'un kullanılması olacaktır.
balıkçılık sayesinde kazanılacak kaynak da cabası.
son bir kaç yılda çıkan güncelenmiş versiyonları içinde çok farklı bir tanesine sahip olan oyun : the forgotten empires
aslına bakarsanız bu, bağımsız bir yazılım grubu tarafından sırf geyik olsun diye geliştirilmiş bir projenin steam'de satılma aşamasına kadar gelmesinin sonucu bir age of empires ii versiyonudur.
bu yazılım grubu en başta age of empires 2 the conquerors altyapısını kullanarak, oyunda gördükleri eksiklikleri gidermeye çalışmışlar. en göze batanlar,
1. orijinal oyun, yazıldığı yıllar dolayısıyla 20 fps civarında ve 4:3 çözünürlüklere destek veren bir grafik altyapısındaydı. bu, 1920x1080 çözünürlük ve 60+ fps olarak yeniden yazıldı ki, özellikle multiplay oyunlarda tarifsiz bir akışkanlık ve kararlılık sağlıyor. kaldı ki, bu yeni motor tıpkı eksi motor kadar sistem gereksinimi istiyor. yani direct x 7 türevi.
2. eski oyunda nüfus sınırı 200, yeni oyunda 1000. bu, özellikle yapay zekaya karşı oyunlarda anormal bir rakam. evet, rise of nations, ne bileyim generals gibi oyun motorları yüksek nüfusu destekliyor ama söz konusu age of empires olunca, 200 ile 300 arasındaki strateji algoritması farkı devasa boyutta. logaritmik bir uçurum ortaya çıkıyor ve taktiksel olarak delirme noktasına geliyorsunuz. 1000 falan boşverin, 300-400 nüfus bile çılgınlık ötesi.
3. yeni eklenen 5 ırk var. italyan, macar, slav, hindu ve inka. bu oyundaki ırklar arası denge hiç bir oyunda olmadığı için yeni eklenen ırklar da zevkinize zevk katıyor.
4. bakın burası çokomelli. the conquerors üstüne yazılmış ve steam üzerinden erişebileceğiniz pek çok yeni versiyon var. ne bileyim definitive edition var, hd edition var. 3-5 tane yukarıda bahsettiğim özelliklere yakın güncelleme içeren paketler var. ama hiç birinde the forgotten gibi yapay zeka yok. bu oyunu amatör yazılımcıların geyik muhabbetinden steam'de satılan, turnuvalarda standart versiyon haline getiren şey yapay zeka. yani bilgisayara karşı oynadığınızda yaşadıklarınız. the conquerors'daki gibi sana gelen orduyu yolda doğrama yok. iki tane tavşan atlıyı boşlukta koşturup düşman orduyu meşgul etme yok. bildiğin insana karşı oyunuyor gibisin. ve hatta yapılabilecek her türlü çakallığı yapan bir yapay zeka. duvarlarını aşınca ilk iş gizliden gidip kritik ekonomi unsurlarını (oduncu, altıncıları) öldüren, yaptığın bir çakallığı ikinci kez yemeyen, savaşta işe yaramayan asker tipini çok az üretip başka varyasyonlar deneyen, sen iyi bir ritm tutturduğunda sana en bela olacak asker-hücum tipine geçen manyak bir yapay zeka.
kaldı ki bu oyunu mutlaka steam üzeriden oynamak zorunda değilsiniz. crack bile kullanmadan kurup oynayabileceğiniz yasal bir platforma sahip, bu platform üzeriden turnuvalar dönüyor.